تاریخچه کشتی

 آنچه از شواهد برمی آید کشتی از گذشته های دور با زندگی انسان عجین بوده است. اولین نشانه در کشتی مربوط به کشور پهلوان خیز ایران و یا تمدن سومریان است که حدود ۶ هزار سال پیش در قسمت جنوبی بین النهرین می زیسته اند. در طی سالیان دراز این ورزش در اثر عوامل مختلف اشکال متفاوتی به خود گرفته است. آنچه از شواهد برمی آید کشتی از گذشته های دور با زندگی انسان عجین بوده است. اولین نشانه در کشتی مربوط به کشور پهلوان خیز ایران و یا تمدن سومریان است که حدود ۶ هزار سال پیش در قسمت جنوبی بین النهرین می زیسته اند. در طی سالیان دراز این ورزش در اثر عوامل مختلف اشکال متفاوتی به خود گرفته است. در عصر پارسیان و هخامنشیان فنون کشتی تکامل بیشتری پیدا کرد و پهلوانان در نزد پادشاهان دارای قرب و احترام خاص بودند. در دوران سلطنت اردشیر دوم، برای نخستین بار جمعی از جوانان دلیر یونانی برای امر سپاهیگری در ارتش ایران اجیر شدند و آنان که تجربه هایی در المپیک باستان داشتند، در ایران نیز به انجام مسابقات پرداختند که کشتی گرفتن یکی از آنها بود. در مصر باستان هم کشتی از احترام خاصی برخوردار بود. قدیمی ترین شرح کشتی در مصر مربوط به نقش هایی است که در یک مقبره از سلسله پنجم (۲۳۲۰ تا ۲۴۷۰ قبل از میلاد) با شکل هایی از شش زوج کودک نقاشی شده است که در حال کشتی گرفتن هستند. قدیمی ترین مدرکی که به دست آمده است در سال ۱۹۳۸ به وسیله دکتر اسپیر نماینده دانشگاه پنسیلوانیا و همراهانش بوده که در هنگام کاوش در ویرانه های معبد گیاناجه نزدیک بغداد کشف شده است. این مدرک شامل دو لوح بود که یکی از سنگ و دارای دو شکل برجسته از انسان در حال مبارزه و دیگری از برنز که صورت دو نفر کشتی گیر را نشان می داد که هر یک کمر دیگری را گرفته است. این آثار متعلق به سومریان است که در حدود شش هزار سال قبل می زیسته اند. کشتی یکی از رشته های ورزشی المپیک باستان در یونان بود و یونانیان به قهرمانان خود احترام فراوانی می گذاشتند. در قرن های متمادی کشتی پهلوانی در ایران رواج فراوانی داشته است. در شاهنامه فردوسی حماسه سرای بزرگ ایران اشعار فراوانی در این مورد وجود دارد. با پیدایش فرهنگ و تمدن اسلام، فرهنگ پهلوانی، دلیری و سلحشوری نقش بسیاری در این ورزش ایفا نمود. اسلام ارزش ورزش کشتی را در تزکیه نفس و خودسازی خلاصه می کرد که می توان آن را در زورخانه ها جستجو کرد. بدین ترتیب قرن ها پهلوانان فراوانی در ایران زمین ظهور کردند، از پوریای ولی تا سیدحسن رزاز و ورزش کشتی با زندگی مردم این سرزمین عجین شده است. کشتی امروزه یکی از شایع ترین ورزش ها در دنیا محسوب می شود زیرا از سنن و آیین ملی نشأت می گیرد. کشتی آماتور (غیرحرفه ای) در اولین دوره بازی های المپیک نوین در آتن به سال ۱۸۹۶ احیا شد. در آن دوره مسابقه کشتی هیچ محدوده زمانی نداشت و تا هنگامی که برنده مشخص شود، مسابقه ادامه می یافت. برای پیروز شدن هر کشتی گیرمی بایست حریفش را سه با ربه زمین می زد. در اولین دوره المپیک تنها کشتی فرنگی حضور داشت و مسابقات در دسته بی وزن انجام شد. کشتی فرنگی پس از انقلاب فرانسه توسط فرانسویان در اروپای غربی رواج یافت. مسابقات کشتی آزاد نخستین بار در المپیک ۱۹۰۴ سنت لوئیز به بازیهای المپیک وارد شد. مسابقات جهانی کشتی فرنگی از دهه ۱۹۳۰ و کشتی آزاد نخستین باردر سال ۱۹۵۱ برگزار شده است. روسیه، ایران، ترکیه، بلغارستان، و ایالات متحده بیش از سایرین در این رشته ورزشی موفق بوده اند. ● کشتی در ایران کشتی عبارت است از فعالیت طرفین همراه با ردوبدل شدن فنون که سرانجام به نفع یکی به پایان می رسد. پارسیان و زرتشتیان هنگام غروب آفتاب بندی به کمر خود می بستند و در برابر کانون آتش به دعا خواندن می پرداختند . آن کمربند کستی نامیده می شد و کشتی گرفتن هم از این کلمه آمده است و به معنی کمریکدیگر را گرفتن است. به عبارت دیگر نام کشتی از نام کمربند مخصوص زرتشتیان می آید که اصل آن در زبان پهلوی، کستیک kostik و در زبان فارسی دری، گشتی خوانده می شود. کشتی که زرتشتیان آن را «بندرین» نیز می نامند، کمربندی است با ۷۲ نخ که از پشم گوسفند توسط زن موبدی بافته می شود. ۷۲ به شش رشته تقسیم می گردد و هر دسته دوازه نخ دارد که هفتاد و دو اشاره دارد به هفتاد و دو فصل یسنا (یکی از بخش های اوستا) و دوازده به دوازده ماه سال و ش اشاره دارد به شش گاهنبار (حبش های دینی سال). کستی را سه بار برکمر می بستند که یادآور سه اصل زرتشت یعنی گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک بود. کستی بعدها با «شین» تلفظ گردید و تبدیل به کلمه کشتی گردید. در دوران صفویه و زندیه، کشتی و ورزش باستانی و پهلوانی رونق بی سابقه ای در ایران یافت به طوری که در هر شهر صدها پهلوان بنام وجود داشته است. در دواران قاجاریه علاقه به این ورزش چنان زیاد شد که در دوران ناصرالدین شاه برای اولین بار شخصی به نام صاحب الدوله مأمور توسعه کار ورزش کشتی شد و به زودی کشتی چنان رواج پیدا نمود که در تمامی روزهای تعطیل پهلوانان در میادین شهر به کشتی گرفتن می پرداختند. مسابقات کشتی پهوانی برای انتخاب پهلوان پایتخت نیز از همین ایام آغاز شد و بعدها به صورت یک سنت جاری همه ساله درآمد. برای انتخاب پهلوان پایتخت رسم براین بودکه پهلوانان را در روز مشخصی مصادف با یک روز از عید یا یک روز تعطیل در میدانی جمع می کردند و کشتی گرفتن و اجرای مراسم را برپا می نمودند و سرآمد پهلوانان را به عنوان «پهلوان پایتخت» معرفی می نمودند. آقا محمد صادق بلورفروش، ابراهیم یزدی معروف به یزدی بزرگ، پهلوان اکبر خراسانی، حسین یوزباشی، سیدحسن رزاز، سیداسماعیل کالسکه ساز و … از کشتی گیران و پهلوانان معروف آن زمان بودند. از زمان رضا شاه زورخانه با فرهنگ جدید رونق بیشتری گرفت و در کنار زورخانه ها، باشگاهها و ورزشگاهها هم شکل گرفتند. با تأسیس اداره تربیت بدنی و اجباری شدن ورزش در مدارس و پادگان های نظامی، جوانان کشتی گیر از زورخانه ها روی به میدان های ورزش نهادند و با اصول جدید و تحت تعلیم پهلوانان و مربیان قدیم و جدید به تمرین پرداختند. مسابقات کشتی تا سال ۱۳۱۸ به صورت پهلوانی با رسم و رسوم خاص ایرانی ادامه داشت، اما از این سال به بعد با مطرح شدن مقررات بین الملل، تغییر و تحولاتی در شیوه کشتی گرفتن وطرز لبای پوشیدن کشتی گیران پدیدار گشت. ورزش کشتی با شرایط و خصوصیات و قوانین خاص هر ناحیه و منطقه از کشور انجام می شده است و قواعد و آداب و رسوم محلی هر منطقه در این رشته ورزشی تأثیر فراوانی داشته است. از مشهورترین کشتی های مناطق ایران می توان به کشتی های زیر اشاره کرد: ۱) کشتی لوچو: از ورزش های محبوب روستاهای مازندران است و چون جایزه کشتی گیران را بر نوک یک چوب در وسط میدان آویزان می کنند به آن لوچو گویند. جایزه؛ قواره پارچه، شال و ترمه و گاهی گاو یا گوسفند است که به همان چوب وسط میدان بسته می شود. ۲) کشتی با چوخه: این کشتی در سراسر خراسان به ویژه قوچان، فریمان و اسفراین، رواج دارد و در فضای آزاد به اجرا در می آید. ۳) کشتی گیله مردی: این کشتی چند صد سال است که در استان گیلان رواج دارد. در این کشتی هر جای بدن حریف با زمین تماس پیدا کند شکست خورده است. در این کشتی، علاوه بر کشتی گرفتن، ضربات با مشت نیز وجود دارد و کشتی گیران گیله مرد تنها یک شلوار تنگ استفاده می کنند و جایزه آن گاو، گوسفند، پارچه و… است و بعد از افتادن حریف، برنده به طرف تماشاچیان می رود و با پریدن به بالا از تماشاچیان طلب پاداش می کند. ۴) کشتی زوران پاتوله در کردستان ۵) کشتی لری در لرستان ۶) کشتی جنگ (یا زوران) در منطقه الیگودرز ۷) کشتی بغل به بغل در قزوین ۸) کشتی آشیرما در آذربایجان شرقی ۹) کشتی گرش در مناطق ترکمن نشین ۱۰) کشتی عربی در میان ایلات و عشایر خوزستان ۱۱) کشتی کمربندی در اصفهان ۱۲) کشتی لشکرکشی در یزد ۱۳) کشتی کج گردان در سیستان و بلوچستان به ویژه در روستاهای شهرستان زابل ۱۴) کشتی دسته بغل در استان فارس یه ویژه منطقه ارسنجان همگی این کشتی های محلی زمینه ساز این ورزش است که در زندگی و سنت های ما ایرانیان به قدری ریشه دوانیده که تبدیل به یک ورزش ملی شده است. در سال ۱۳۱۷ حمید محمودپور که دارای تحصیلات عالی تربیت بدنی از دانشگاه ترکیه بود به تعلیم کشتی در ایران پرداخت. وی اولین تشک کشتی ازجنس اسفنج را در دانشسرای تربیت بدنی واقع در دروازه دولت تهران پهن نمود و فنون کشتی آزاد و فرنگی را آموزش داد. در زمان های گذشته تشک کشتی وجود نداشته و به جز گود زورخانه، کشتی روی زمین و خاک نرمی که روی آن می پاشیدند انجام می گرفت. محمودپور قبل از اینکه از تشک کشتی استفاده کند در ورزشگاه امجدیه روی چاله پرش ارتفاع برزنت می انداخت و فنون کشتی کلاسیک را آموزش می داد. در سال ۱۳۱۸ اولین دوره مسابقات کشتی آزاد قهرمانی کشور در ورزشگاه امجدیه تهران برگزار شد. نخستین باشگاه کشتی، باشگاه سلیمان خان پایین خیابان شاهپور سابق بود. اولین تیم کشتی خارجی، ترکیه بود که در سال ۱۳۲۶ به ایران آمد. نخستین حضور بین المللی کشتی ایران در المپیک ۱۹۴۸ بود که مرحوم منصور رئیسی به مقام چهارم رسید. با آشنایی بیشتر کشتی گیران با فنون کشتی، افتخارات زیادی نصیب کشتی ایران شد و بسیاری از قهرمانان ایران بر سکوهای جهانی قرار گرفتند. عبدالله موحد، غلامرضا تختی، ابراهیم جوادی، امامعلی حبیبی، منصور مهدیزاده، محمد ابراهیم سیف پور، رسول خادم و…. از قهرمانان بنام جهان کشتی بودندکه افتخارات فراوانی در مسابقات المپیک و جهانی برای ورزش ایران به دست آوردند. مقررات جدید کشتی مصوبه فدراسیون بین المللی کشتی «فیلا» ۱) زمان رقابت های کشتی نوجوانان ۱۶ ۱۷ سال در سه زمان ۱:۳۰ دقیقه ای و جوانان و بزرگسالان در سه زمان ۲ دقیقه ای با ۳۰ ثانیه استراحت مابین آنها برگزار خواهد شد. هر زمان دو دقیقه ای از کشتی ها برای خود دارای استقلال است و کشتی گیرانی که موفق شوند در دو زمان به پیروزی دست یابند، به عنوان برنده معرفی خواهند شد و نیاز به برگزاری زمان سوم نیست. ۲) کشتی گیرانی که در یک زمان دو دقیقه ای موفق به اجرای یک فن پنج امتیازی و یا دو فن سه امتیازی شوند، بدون توجه به امتیازهای کسب شده از سوی حریف، برنده خواهند بود. در چنین شرایطی داور مسابقه موظف است کشتی را قطع و از کشتی گیر برتر برای ادامه کشتی سئوال کند. در صورت ادامه ندادن، نتیجه آن زمان دو دقیقه ای کشتی به سود کشتی گیر برتر اعلام خواهد شد. ۳) اگر در یک زمان کشتی، اخلاف امتیازهای دو کشتی گیر به شش برسد، رییس تشک موظف است پس از به حالت عادی درآمدن کشتی، دستور قطع آن را به داور وسط بدهد، که در این شرایط داور از کشتی گیر برتر سوال می کند کشتی را ادامه می دهد یا خیر، در صورت ادامه ندادن، نتیجه زمان دو دقیقه ای کشتی به سود کشتی گیر برتر اعلام خواهد شد. توضیح: در شرایط فینال برای ادامه کشتی سوال نخواهد شد. ۴) ادامه کشتی در هر شرایطی که فنی اجرا و به بیرون از تشک منتهی شود بدون توجه به امتیاز دریافت شده به وسیله مجری سرپا در وسط تشک خواهد بود. ۵) تنها در یک مورد که کشتی گیر مدافع در حالت خاک اقدام به انجام حرکات خطا کند، پس از در نظر گرفتن امتیاز جریمه و اخطار از سوی داوران، ادامه کشتی در خاک خواهد بود. در بقیه حالات ادامه کشتی، در هر شرایطی پس از قطع از سوی داور، سرپا در وسط کشتی دنبال خواهد شد. ۶) کشتی در هر زمان منجر به ضربه فنی شود، ضربه کننده برنده نهایی کشتی خواهد بود، در واقع تنها ضربه فنی است که در هر زمانی روی دهد، تمام کننده یک مسابقه خواهد بود. ۷) چنانچه کشتی در یک زمان دو دقیقه ای با نتایج ۱ ۱، ۲ ۲، ۴ ۴ و ۶ ۶ مساوی به اتمام برسد، برنده کشتی کسی خواهد بود که کمترین اخطار را داشته باشد. در صورت مساوی بودن امتیازها و اخطارها، کشتی گیری که آخرین امتیاز را دریافت کرده است به عنوان برنده آن زمان اعلام خواهد شد. ۸) فرار از تشک و فرار از فن، تمارض، استفاده از فنون خطا با یک امتیاز جریمه و یک اخطار برای خاطی همراه خواهد بود. ۹) در هر زمان از طول کشتی، تعداد اخطارهای کشتی گیری به ۳ برسد بازنده کشتی خواهد بود، حتی اگر از نظر امتیاز نسبت به حریف برتری داشته باشد. ۱۰) در شرایط ضربه فنی، سه اخطاره شدن، حاضرنشدن روی تشک به هر نحوی، آسیب دیدگی، کشتی گیر برنده صاحب پنج امتیاز مثبت خواهد شد و به بازنده نیز امتیازی تعلق نخواهد گرفت. ۱۱) اجرای مکرر بارانداز و فتیله پنچ مجاز است و مجری می تواند در طول کشتی به دفعات از این دو فن استفاده کند. ۱۲) چنانچه کشتی گیری در کش وقوس و بدون هول دادن از سوی حریف پایش از تشک خارج شود یک امتیاز از دست خواهد داد، این شرایط برای مجری فن یا مدافع یکسان است، یعنی اگر مجری هم در حالت اجرای فن پایش از تشک خارج شود یک امتباز از دست می دهد. ۱۳) در مقررات جدید اخطار کم کاری (پاسیو) وجود ندارد، در مقابل کشتی گیرانی که حالت کم کاری داشته باشند پس از یک بار تذگر از سوی داور در صورت ادامه با یک امتیاز و یک اخطار جریمه مواجه خواهند شد. ۱۴) کشتی گیرانی که به هر صورت از انجام کشتی با حریف خودداری و یا به طور عمد وانمود به آسیب دیدگی کنند، خطا کاش شناخته شده و با یک امتیاز و یک اخطار جریمه خواهند شد. توضیح: در صورت آسیب دیدگی که با خونریزی همراه باشد زمان استراحت مجاز پزشکی بدن در نظر گرفتن جریمه برای کشتی گیر آسیب دیده محفوظ خواهد بود. ۱۵) فاصله بین دو کشتی از ۳۰ به ۱۵ دقیقه کاهش یافته است. ۱۶) فرار از تشک در حالت خاک با یک امتیاز و یک اخطار همراه است و ادامه کشتی سرپا در وسط تشک خواهد بود. ۱۷) کشتی گیرانی که در داخل تشک به حالت ریسک اقدام به اجرای فن می کنند و بدون دریافت امتیاز در خاک حریف قرار می گیرند، امتیازی از دست نمی دهند، اما اگر به حالت ریسک در منطقه ران اقدام به اجرای فن کنند و در خارج از تشک در خاک حریف قرار گیرند، یک امتیاز از دست می دهند و ادامه کشتی سرپا در وسط تشک خواهد بود. ۱۸) در شرایط خاک اگر مدافع بدون فشار از سوی حریف از تشک خارج شود یک امتیاز از دست می دهد و ادامه کشتی سرپا در وسط تشک خواهد بود. ۱۹) چنانچه کشتی در پایان یک زمان دو دقیقه ای با نتیجه صفر بر صفر به پایان برسد داوران با استفاده از توست سکه مجری قانون سینه به سینه در فرنگی و خم گیری در آزاد را مشخص می کنن که شامل شرایط ذیل است: ▪ زمان برای اجرای قانون سینه به سینه یا خم گیری ۳۰ ثانیه خواهد بود، چنانچه برنده توست نتواند در این مدت به امتیازی دست یابد با یک امتیاز و یک اخطار جریمه می شود و کشتی در یک تایم به سود حریف به اتمام خواهد رسید. ▪ در هر شرایطی که قبل از اتمام زمان ۳۰ ثانیه تعیین شده یکی از کشتی گیران موفق به اجرای فنی شود که امتیازی در بر داشته باشد، کشتی بلافاصله از سوی داور قطع و آن تایم به سود مجری به اتمام خواهد رسید. ▪ در هر شرایطی که قبل از اتمام زمان ۳۰ ثانیه تعیین شده یکی از کشتی گیران موفق به اجرای فنی شود که امتیازی در بر داشته باشد، کشتی بلافاصله از سوی داور قطع و آن تایم به سود مجری به اتمام خواهد رسید. ▪ در کشتی فرنگی اگر برنده توست موفق به حفت کردن دستان خود به دور کمر حریف شود، داور موظف است بلافاصله سوت آغاز کشبی را بزند، حتی اگر دستان حریف باز باشد، در واقع در این شرایط فقط برنده توست برای داور مهم است. ▪ هرگز باز شدن دست مجری یا مدافع پس از سوت داور شامل جریمه و منجر به قطع کشتی نمی شود و تمها کسب امتیاز قبل از پایان ۳۰ ثانیه تعیین شده منجر به قطع کشتی خواهد شد، اگر برنده توست نتواند تا ۳۰ ثانیه امتیازی کسب کند با یک امتیاز و یک اخطار جریمه مواجه خواهد شد. ▪ پای هر یک از کشتی گیراین در شرایط عادی در اجرای قانون سینه به سینه یا خم گثیریاز تشک خارج شد با یک امتیاز و یک اخطار جریمه خواهد شد. ▪ هر یک از کشتی گیران بدون تلاش برای اجرای فن و به صورت هول حریف را از تشک خارج کند نه تنها امتیازی دریافت نمی کند بلکه با یک امتیاز و یک اخطار جریمه خواهد شد. ▪ در خم گیری، داور موظف است پس از گرفتن خم از سوی برنده توست و بلافاصله پس از لمس دستان مدافع با بدن وی سوت آغاز کشتی را بزند، پس از سوت اگر پای مدافع از دستان برنده توست خارج شود و یا حتی کشتی به حالت رودررو هم در بیاید دارو مجاز به قطع کشتی نیست، تنها کسب امتیاز یا پایان مدت ۳۰ ثانیه منجر به قطع کشتی خواهد بود. در واقع برنده توست ۳۰ ثانیه فرصت دارد که به هر شکلی حتی پس از خارج شدن پای حریف از دستان وی موفق به کسب امتیاز شود، در غیر این صورت با یک امتیاز و یک اخطار جریمه می شود و زمان دو دقیقه ای مسابقه به سود حریف به اتمام خواهد رسید. ▪ در اجرای قانون سینه به سینه یا خم گیری داور مجاز به لمس کشتی گیران نیست. ▪ کشتی گیرانی که یک بار از اجرای دستور داور سرپیچی کنند (چه مدافع چه مجری) اگر برای بار دوم عمل خود را تکرار کنند با یک امتیاز و یک اخطار جریمه مواجه خواهند شد.